Экалагічна бяспечнае абыходжанне з цвёрдымі камунальнымі адходамі.
Раздзельны збор другасных матэрыяльных рэсурсаў.
Насельніцтва Зямлі спажывае з кожным годам усё больш, а значыць, усё больш ўтвараецца адходаў. Тэмпы росту бытавога смецця ўсяляюць трывогу. Сёння кожны беларус выкідвае прыкладна 350 кг бытавых адходаў за год. Гэта ў два разы больш, чым 15 гадоў таму. Да таго ж склад смецця кардынальна змяніўся. Сучасны бытавой смецце-гэта разнастайны пластык, штучныя матэрыялы, з якіх зроблена ўпакоўка, адзенне, хатнія рэчы, батарэйкі, электроніка. Пры пахаванні гэтыя рэчы раскладаюцца сотні гадоў, а можа, і больш, вылучаючы таксічныя рэчывы ў глебу, ваду і паветра. Поліэтыленавы пакет, які паслужыў 20 хвілін, застанецца на палігоне і праз 100 гадоў. Пры гэтым многія бытавыя адходы можна перапрацаваць, пусціць у справу і дзякуючы гэтаму скараціць аб'ёмы пахавання смецця. І да таго ж зэканоміць прыродныя рэсурсы. Перапрацоўка адходаў-гэта неабходнасць сёння. Клопат аб навакольным асяроддзі хвалюе многіх з нас, а правільная утылізацыя адходаў магла б вырашыць масу важных пытанняў і палепшыць не толькі экалагічную, але і фінансавую сітуацыю ў краіне.
Першы ў гісторыі прыклад пачатку перапрацоўкі смецця датаваны 1037 годам – у Японіі пачалі збіраць і перапрацоўваць старую паперу. На захадзе гэтая ідэя была ўпершыню выкарыстаная толькі ў 1690 годзе. Прамысловая перапрацоўка адходаў пластыка пачалася ў 1930-я гады. У СССР былі распрацаваны уніфікаваныя бутэлькі для малака, ахаладжальных напояў, па ўсёй краіне існавалі пункты збору шклатары.
Сёння санітарная Ачыстка населеных пунктаў ажыццяўляецца згодна схем абыходжання з адходамі, якія зацвярджаюцца рашэннямі мясцовых выканаўчых органаў. Дадзеныя схемы ўзгадняюцца ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку з тэрытарыяльнымі органамі Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь, упаўнаважанымі дзяржаўнымі органамі
і ўстановамі, якія ажыццяўляюць дзяржаўны санітарны нагляд.
Парадак абыходжання з адходамі рэгламентаваны тэхнічным кодэксам «ахова навакольнага асяроддзя і прыродакарыстанне. Адходы. Правілы абыходжання з камунальнымі адходамі» (далей – ТКП). Дзейнічае ён не толькі на жыхароў шматпавярховак і прыватных дамоў, але і на абслугоўваюць кампаній, якія вывозяць смецце.
Па дадзеных МЖКХ ў 2021 годзе ўтворана 3, 9 млн тон цвёрдых камунальных адходаў (далей – ТКО), з іх 73% – адходы насельніцтва і 27% – адходы вытворчасці па пераліку МЖКХ. Па выніках мінулага года ў Рэспубліцы функцыянавалі больш за 180 аб'ектаў пахавання, Сартаванне ажыццяўлялася на 90 аб'ектах сартавання, у тым ліку на 7 смеццеперапрацоўчых заводах, працэнт выкарыстання другаснай сыравіны па рэспубліцы склаў 29%.
У Мінскай вобласці летась утворана 664,4 тыс. тон адходаў, пахаванне адходаў ажыццяўлялася на 35 палігонах пахавання тка і 12 міні-палігонах (на 01.01.2022 усе міні-палігоны выведзеныя з эксплуатацыі), сартаванне адходаў ажыццяўлялася
і ажыццяўляецца на 18 лініях сартавання (2 уводзяцца ў эксплуатацыю), працэнт выкарыстання другаснай сыравіны па выніках года склаў 25,3,
па выніках паўгоддзя бягучага года-26,8%.
Падзел смецця-практыка збору і сартавання з улікам яго паходжання і прыдатнасці да перапрацоўкі або другаснага выкарыстання. Раздзельны збор смецця дазваляе аддзяліць перерабатываемые адходы ад неперерабатываемых, а таксама вылучыць асобныя тыпы адходаў, прыдатныя для другаснага выкарыстання. Гэтыя дзеянні дазваляюць не толькі вярнуць у прамысловы абарот максімум матэрыялаў, але і скараціць выдаткі на вываз смецця, яго прамысловае сепараванне, а таксама знізіць агульнае забруджванне навакольнага асяроддзя, у тым ліку скараціць плошчу аб'ектаў пахавання.
Другасныя матэрыяльныя рэсурсы (далей – ВМР) – адходы, якія пасля іх збору могуць быць ўцягнутыя ў грамадзянскі абарот у якасці другаснай сыравіны і для выкарыстання якіх маюцца аб'екты па выкарыстанні адходаў.
Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь
ад 28 студзеня 2021 г. № 50 зацверджана Дзяржаўная праграма «камфортнае жыллё і спрыяльнае асяроддзе» на 2021-2025 гады, аднымі з мэтавых паказчыкаў якой з'яўляюцца паказчык «выкарыстанне ТКО» і паказчык «збор (нарыхтоўка) ВМР».
У паказчык "збор (нарыхтоўка) ВМР" уваходзіць збор і нарыхтоўка наступных відаў другасных рэсурсаў:
адходы паперы і кардона (дакументы, канверты, паштоўкі, календары, газеты, часопісы, ўпаковачны кардон, скрынкі ад касметыкі). Нельга выкідваць у папяровыя адходы: брудныя скрынкі ад піцы, аднаразовы папяровы посуд, факсы, чэкі, паперу, пакрытую плёнкай, металічным пластом, ўпакоўку ад сокаў і малака, пергамент
і пергаментную паперу, фатаграфіі на фотапаперы;
адходы шкла (ўтылізацыі падлягае амаль любая шкляная тара: банкі ад прадуктаў харчавання і лекаў. Некаторыя віды шкла з'яўляюцца апрацаванымі або камбінаванымі, да іх адносяцца: аўтамабільныя шкла, люстэркі, лямпачкі);
палімерныя адкіды. Галоўная небяспека пластыка заключаецца ў яго таннасці. Гандлёвыя сеткі бравіруюць адзін перад адным колькасцю і рознакалібернасцю бясплатных фасовачных пакетаў. Вытворцы нават самы просты тавар для прыцягнення пакупніка пакуюць у вясёлкавы пласт яркай упакоўкі. Асноўнай крыніцай адукацыі адходаў пластыкавай ўпакоўкі з'яўляюцца менавіта фасовачныя пакеты, якіх гандлёвымі аб'ектамі закупляюцца каля 60 млн штук. Рулоны бясплатнай упакоўкі бязлітасна размотваюцца наведвальнікамі крам у кіламетры пластыка. Пры сартаванні па катэгорыях, у кантэйнер з пластыкам выкідваюцца пакеты ад малака, бутэлькі з-пад масла, напояў, малака, фасовачныя пакеты, пластыкавыя вечкі, бутэлькі
ад шампуняў, вадкага мыла, геляў для душа, бытавой хіміі, мыйных сродкаў, пакеты з ручкамі, пакеты-майкі, пластыкавыя вядра, каністры, тазы, тэтра-пакі, ўпакоўка ад кансервавай прадукцыі. Не выкідваюцца ў пластык наступныя віды адходаў: аднаразовы посуд (усе маркіроўкі), белыя слоічкі ад смятаны і ёгуртаў, латкі ад яек, зубныя шчоткі, памперсы, цюбікі ад зубной пасты, крэмаў, фальга, СD дыскі, магнітафонныя касеты, Дэкаратыўная касметыка;
адходы бытавой тэхнікі. Выкінутая бытавая тэхніка, трапляючы ў навакольнае асяроддзе, наносіць прыродзе значны ўрон. Бо яна складаецца з пластыка і металаў. Трапляючы ў глебу, гэтыя матэрыялы не могуць раскласціся дзесяцігоддзямі. Яшчэ больш небяспечны, калі на палігоны трапляюць небяспечныя элементы, якія ўтрымлівацца ў тэхніцы — батарэі, акумулятары, сістэмы астуджэння, інш. Пытанне правільнай ўтылізацыі бытавых прыбораў стаіць на сённяшні дзень востра і калі асобна ўзятым людзям варта задумацца аб асобным зборы адходаў, то кампаніям даводзіцца выбудоўваць складаныя працэсы абыходжання з адходамі кампаніі, напрыклад БелВТИ, якія займаюцца прадастаўленнем паслуг па ўтылізацыі бытавой тэхнікі, прымаюць у любых колькасцях самыя розныя прылады. З буйной тэхнікі асноўная маса механізмаў, якія падлягаюць утылізацыі, складаецца з пральных машын, халадзільнікаў, тэлевізараў, электрапліт, мікрахвалевых печаў, сушыльных машын, кулераў, электрачайнікаў, посудамыйных машын, аргтэхнікі;
зношаныя шыны. Вось ужо больш за сто гадоў не ўтылізаваныя і ня перапрацаваныя шыны працягваюць раскладацца ў зямлі. Пры гэтым яны вылучаюць у глебу, а потым і ў грунтавыя вады небяспечныя і таксічныя злучэнні, такія як дифениламин, фенантрен і інш трапляючы ў грунтавыя глебы гэтыя элементы трапляюць у пітную ваду. Напрыклад, дифениламин выклікае пашкоджанне ўнутраных органаў чалавека пры сталым ўдыханні або ўжыванні ўнутр. Таму шыны неабходна здаваць у спецыялізаваныя прадпрыемствы для далейшай іх перапрацоўкі. Шыны ў насельніцтва прымаюцца праз прыёмна-нарыхтоўчыя пункты бязвыплатна ў неабмежаванай колькасці. Шыны павінны быць чыстымі, без старонніх прымешак і металічных дыскаў (у тым ліку вады, змазачных матэрыялаў).
адпрацаваныя алею. Адпрацаваным маслам варта называць любы з відаў алеяў, які быў атрыманы з неапрацаванай нафты альбо сінтэтычных рэчываў. У выніку прамысловага выкарыстання яно забруджваецца прымешкамі хімічнага альбо фізічнага ўтрымання. Кажучы простымі словамі, адпрацаваны алей-гэта раней выкарыстоўваўся прадукт з сінтэтычнай або нафтавай асновай у складзе.
Такія небяспечныя рэчы, як лямпы і батарэйкі, якія прыйшлі ў непрыдатнасць, ні ў якім разе нельга выкідваць у агульны смецце. Адпрацаваныя батарэйкі і акумулятары ўтрымліваюць таксічныя цяжкія металы: кадмій, свінец, ртуць, цынк. А ў люмінесцэнтных лямпах ўтрымліваюцца атрутныя пары ртуці. Батарэйкі і люмінесцэнтныя лямпы неабходна выкідваць у спецыяльныя кантэйнеры ў крамах – месцах іх продажу. Іх адправяць на перапрацоўку і бяспечнае абясшкоджванне на заводы.
Найбольш важным этапам пры падзеле смецця з'яўляецца аддзяленне харчовых адходаў бо згодна марфалагічнага складу ў агульным аб'ёме камунальных адходаў змяшчаецца да 40% арганічных адходаў (харчовыя адходы, трава, лістота, галінкі дрэў). Гэта дазваляе пазбегнуць забруджвання перерабатываемого другаснай сыравіны прадуктамі і паменшыць аб'ём звалачнага газу на палігонах.
У аснове сістэмы падзелу адходаў ляжыць ідэя падтрымкі ўстойлівага прыродакарыстання і мінімізацыі страт каштоўных матэрыялаў. Паасобны збор смецця прадугледжвае яго самастойнае падзел кожным чалавекам, і эфектыўнасць падзелу патрабуе свядомасці і разумення працэсу усімі яго ўдзельнікамі. Такім чынам, якое праводзіцца па правілах бытавое падзел смецця дазваляе пазбегнуць выдаткаў на яго прамысловую сепарацыю на сартавальных комплексах, а насельніцтва становіцца паўнавартасным удзельнікам у працэсе перапрацоўкі адходаў. Галоўным прынцыпам сартавання з'яўляецца чысціня тары: перад тым, як адправіць любую тару (пакеты, упакоўкі, бутэлькі) у кантэйнер, яе неабходна прамыць і вычысціць ад рэшткаў ежы.
